اهداف درس
آشنایی با شکل گیری و تمایز سلول های خونی و تغییرات مورفولوژیکی بیماری های خونی، تشخیص انواع کم خونی ها، اختلالات خوش خیم لکوسیت ها
اهمیت و ضرورت درس
در این درس دانشجو با مراحل مختلف خون سازی آشنا شده و انواع سلول های بنیادی خصوصا سلول های بنیادی خون ساز را شناخته و در ادامه با ساختار سول های خونی آشنا شده و قادر خواهد بود انواع مختلف کم خونی اعم کم خونی های در نتیجه موادغذایی ، ارثی و اکتسابی را تشریح نماد و در انتها با اختلالات خوش خیم گلبول های سفید آشنا می گردد
سرفصل های هر جلسه
جلسه اول: مقدمه و آشنایی با ساختار مغز استخوان و نحوه هماتوپوئزیس
1) خونسازی را از بدو تشکیل جنین و تا دوران بلوغ توضیح دهد
2) سلول های مختلف خونی و اجداد آنها در مغز استخوان تشریح کند
جلسه دوم: انواع سلول های بنیادی با تمرکز بر سلول های بنیادی خون ساز و اریتروپوئزیس
1) سلول های بنیادی و خصوصیات آنها را توضیح دهد
2) ویژگی اصلی سلول های بنیادی خون ساز را ذکر کردن و نحوه تبدیل آنها را به سول های بالغ تشریح نماید
جلسه سوم: انواع هموگلوبین، سنتز هموگلوبین و بیماری های وابسته با اختلال سنتز Heme
1) انواع هموگلوبین های رویانی جنینی و بلوغ را توضیح دهد و میزان نرمال هریک را بشناسد
2) پورفریا و دلیل ایجاد آنها را دانسته و راههای کاهش علایم آن را توضیح دهد
جلسه چهارم: اندکس های اریتروسیت و تغییرات آنها در کم خونی ها
در این جلسه دانشجو با پارمتر های مختلف اریتروسیت ها که در آزمایش( CBC) شمارش کامل سلول های خونی) آشنا می شود و میتواند دلیل تغییرات آنها را در انواع مختلف کم خونی های توضیح دهد.
جلسه پنجم: آشنایی با با تفسیر اندکس های اریتروسیت
این جلسه ادامه جلسه قبل بوده و ضمن شناسایی دقیق تر پارمترهای اریتروسیت قادر است تغییرات آنها را در آزمایش CBC تفسیر کن علاوه بر آن با نحوه کنترل کیفی آزمایش CBC آشنا خواهد شد
جلسه ششم: مورفولوژی اریتروسیت ها
1) آشنایی با انواع اشکل اریتروسیت ها در اسمیر خون محیطی
2) توانایی تشخیص آنیزوسیتوز، پوئیکیلوسیتوز و آنیزوکروم در اریتروسیت ها
3) توانایی برقراری ارتباط مورفولوژی اریتروسیت ها با انوا بیماری ها مربوط به آن
جلسه هفتم: گرانولوپوئز، ترمبوپوئز و آشنایی با انواع لکوسیت ها
در پایان این جلسه دانشجو قادر خواهد بود پیش ساز ها و انواع سلول های رده گرانولوسیتی و پلاکتی و همچنین محل ذخیره آنها رو توضیح دهد.
جلسه هشتم: سیستم لنفاوی و انواع لمفوسیت ها
1) اشنایی با سیستم لمفاوی اولیه و ثانویه
2) نقش سیستم لمفاوی در بلوغ و تمایز سلول های خونی
3) آشنایی با محل استقرار سلول های خونی در اندام های مختلف سیستم لنفاوی
جلسه نهم: آشنایی با روش های دستی و دستگاهی شمارش سلولی
پس از پایان این جلسه دانشجو قادر خواهد بود تقسیم بندی لام های هموسیتومتر را توضیح داده و با روش های دستی و اتوماتیک شمارش سلولی ( شامل ایمپدانس، فلوسایتومتری و سیتوشیمی آشنا می گردد.
جلسه دهم: کم خونی ها و طبقه بندی آنها
1) در این جلسه دانشجو با انواع طبقه بندی کم خونی های آشنا خواهد شد و شیوه دسته بندی آنها را می آموزد
2) با علایم عمومی کم خونی های آشنا می گردد
3) با متابولیسم و نحوه جذب و دفع آهد و علایم اختاصصی آن و شیوهای تشخیص را می آموزد
جلسه یازدهم: کم خونی فقر آهن
آشنایی دانشجو با متابولیسم آهن
دانشجو با علایم کلینیکی و تشخیص های آزمایشگاهی کم خونی فقز آهن و دانشجو قادر خواهد بود تا تست های آزمایشگاهی کمبود اهن را توضیح دهد
جلسه دوازدهم: کم خونی مگالوبلاستیک
1) آشنایی دانشجو با متابولیسم ویتامین 12 و اید فولیک
2) آشنایی دانشجو با علایم کلینیکی و تشخیص های آزمایشگاهی کم خونی های مگالوبلاستیک
جلسه سیزدهم: کم خونی های همولیتیک ارثی
دانشچو قادر خواهد بود نحوه ایجاد کم خونی های همولیتیک و انواع آن را توضیح دهد علاوه بر آن:
1) آشنایی دانشجو با مکانیسم ایجاد کم خونی ها در بیماری های مزمن
2) آشنایی دانشجو با انواع کم خونی های نروموسیت و نروموکروم نیز صورت میگیرد
جلسه چهاردهم: تالاسمی بتا
در پایان جلسه دانشجو قادر خواهد بود انواع بتا تالاسمی از لحاظ فنوتیپ و ژنوتیپ و ارتباط آنها با علایم کلینیکی را توضیح دهد
جلسه پانزدهم: تالاسمی آلفا
در پایان جلسه دانشجو قادر خواهد بود انواع آلفا تالاسمی از لحاظ فنوتیپ و ژنوتیپ و ارتباط آنها با علایم کلینیکی را توضیح دهد
جلسه شانزدهم: کم خونی داسی شکل
در پایان جلسه دانشجو قادر خواهد بود خصوصیات کم خونی داسی شکل و علیی ژنتیکی و علایم بالینی آن را ذکر نماید
جلسه هفدهم: کم خونی متعاقب بیماری های مزمن
در پایان جلسه دانشجو باید بتواند ارتباط بین بیمارهای زمینه ای و ایجاد کم خونی خصوصا بیماران کلیوی ، کبدی و عفونی را ذکر نماید
جلسه هجدهم: فقرG6PD و پیروات کیناز و 5 نوکلئوزیداز
دانشجو قادر خواهد بود علی ایجاد فاویسم و دلیل تشخیص و علایم بالینی و تست های ازمایشگاهی را در ارتباط با تشخیص فاویسم ذکر نماید
جلسه نوزدهم: کمخونی اسفروسیتوز، پیروپوئیکیلوسیتوز، الیپتوسیتوز، استئوماتوسیتوزو ...
دانشجو باید بتواند مشکلات ارثی مورفولوژی غیر نرمال اریتروسیت ها را شرح دهد
جلسه بیستم: هموگلوبینوری حمله ای شبانه
دلیل ایجاد هموگلوبینوری حمله ای شبانه و روش های تشخیص آزمایشگاهی آن را ذکر نماید
جلسه بیست و یکم: کم خونی همولیتیک اتوایمیون و اکتسابی
دلیل ایجاد کم خونی همولیتیک اتوایمیون و اکتسابی را ذکر کرده و برای افتراق آنها راه حل ارائه دهد
جلسه بیست و دوم: پلی سایتمی و اختلالات خوش خیم لکوسیت ها
توضیح نوتروفیلی ، لمفوسیتوز، ائوزینوفیلی و …
جلسه بیست و سوم: نوتوفیلی، نوتروپنی، لمفوسیتوزیس، لمفوپنی توکسیک گرانولیشن ، دوهل بادی، کی هگلینف آلدر ریلی و دیگر اختلالات کیفی لکوسیت ها و
نحوه تفسیر و برخورد با بیماران نوتروفیلی و لکوسیتوز و افتراق آن از دیگر بیماری ها
در پایان جلسه دانشجو می تواند انواع بیماری هایی که باعث اختلال در عملکرد( خروج از رگ و ورود به محل التهاب، عدم کشتن باکتری های فاگوسیت شده و ..) را توضیح دهد
جلسه بیست و چهارم: امتحان پایان ترم
منابع
هماتولوژی دیویدسون
روش های عملی در آزمایشگاه هماتولوژی دکتر رضوانی
1- postgraduate hematology , 6th ed. 2011
2- Rodak B.F, Hematology. Clinical principles and application. Latest Ed.
3- Henry_Clinical_Diagnosis_and_Management_by_Laboratory_Methods__22nd_Edition
4- Essential Hematology, (Hoffbrand) latest edition