اهداف درس
آشنایی دانشجو با اصطلاحات و مفاهیم ضروری قارچ شناسی ، وسائل و تجهیزات ، نمونه ها و روش های صحیح نمونه برداری نحوه تشخیص کلیه عوامل قارچی و بیماری زای انسان
1- طرز کار صحیح و اصولی با وسائل و تجهیزات ، طرز تهیه و ساخت محلولها و رتگ ها
2- آشنائی با ایمنی و حفاظت در آزمایشگاه قارچ شناسی پزشکی ( طرز ضدعفونی و استریل نمودن نمونه ها و وسائل و … ، نحوه ی جمع آوری و پسماند های آزمایشگاه قارچ شناسی و.. )
3– آشنائی و طرز ساخت انواع محیط های کشت قارچ
4- آشنائی با انواع نمونه ها و روش های صحیح نمونه برداری
5- روشهای تشخیص آزمایشگاهی مستقیم و ر نگ آمیزی های قارچی
6- روشهای تشخیص آزمایشگاهی انواع کشت ها ، اسلاید کالچر ، ساب کالچر
7- انواع تست های قارچ شناسی ( تست جرم تیوب ، جذب و تخمیر قندها ، تست سوراخ کردن مو ، شکار درماتوفیت ها ، اگزوآنتی ژن و …. )
8- انواع تست های پوستی در قارچ شناسی
9- روش های حفظ و نگهداری قارچها
10 – روش های نمونه برداری و تشخیص قارچهای ساپروفیت ، سطحی ، جلدی ، زیر جلدی و احشائی
11- آشنائی با انجام انواع تست های حساسیت داروئی بر روی انواع قارچها
اهمیت و ضرورت درس
آشنائی و آموزش با وسائل وتجهیزات ، طرز تهیه و ساخت محلولها و رتگ ها، انواع محیط های کشت ، نمونه ها و نمونه برداری ، انجام آزمایشات به روش های مستقیم و تهیه لام و رنگ آمیزی ، کشت ، سرولوژی و مولکولی جهت تشخیص انواع قارچها ی مختلف و یادگیری خصوصیات ماکروسکوپی کلنی ها و میکروسکوپی و مرفولوژیک انواع قارچها
سرفصل های هر جلسه
جلسه اول: آشنایی با اصطلاحات و مفاهیم ضروری قارچ شناسی و بیماری های قارچی مشاهده ی اشکال قارچها
اصطلاحات Sepataed Fungi ,fungus,Mycoes, mycellium , Sepataed , Non , ، Aerial Vegitative, , هیفه ، هیفا ، و کونیدی ، اسپور ، مخمر و …………. را بدانند. و بتوانند اشکال و فرم های مختلف قارچها از جمله هیفه ، هیفا ، انواع میسلیوم ها ( با تیغه ، بدون تیغه ، و…. ) و کونیدی ها ، اسپورها ، مخمرها و …… را مشاهده و تشخیص دهند.
جلسه دوم: آشنایی با وسائل وتجهیزات آزمایشگاه قارچ شناسی بالینی و نکات ایمنی در آن
طرز کار با میکروسکوپ های مورد استفاده در این بخش ( نوری ، استریومیکروسکوپ ، فلورسنت ) ، هود ، اینکوباتورها ، چراغ وود و … ………. بداند.
انواع روش های نگهداری قارچها ، ضدعفونی و استریلیزاسیون نمونه ها و وسائل ، روش های صحیح پسماند و ………را بداند.
جلسه سوم: طرز تهیه و ساخت مواد ، محلول ها و رنگ ها . رنگ آمیزی ها
طرز تهیه و ساخت و مکانیسم عمل مواد و محلول ها ی ساده و کاربردی مثل پتاس 10% ، 20% ، 40% ، لاکتوفنل ، لاکتوفنل کاتن بلو ، پتاس گلیسرین و ….. و انواع رنگ های ساده و اختصاصی کاربردی و روش های رنگ آمیزی را دانسته و بعضا” تهیه نماید.
جلسه چهارم: انواع نمونه ، نمونه برداری و فراهم آوری نمونه
با انواع نمونه های قارچ شناسی ازجمله ( پوست ، پوسته ، شوره ، مو ، ناخن ، خون ، ادرار ، خلط ، csf ، بافت ، مایعات و ترشحات ) ، روش های نمونه برداری ( اسکراپینگ ، بورسینگ و ….. ) ، فراهم آوری و آماده سازی نمونه ها ، انتقال نمونه ها آشنا شده و بعضا آنها را انجام دهد و حداقل 4 قاعده و اصول عمومی برای جمع اوری صحیح نمونه های قارچی را بداند.
جلسه پنجم: روش های تشخیصی مستقیم در قارچ شناسی
با انوا ع روش های تشخیصی مستقیم ساده مثل وت مونت ، رتگ آمیزی ساده ( بلودومتیلن ، گیمسا ، گرم ) و رنگ آمیزی منفی و رنگ آمیزی های اختصاصی آشنا شده و بعضا” آنها را انجام دهد.
جلسه ششم: روش های کشت در قارچ شناسی و قارچهای ساپروفیت شایع و انواع محیط های کشت
با انوا ع روش های کشت قارچ ، ساب کالچر ، آشنا شده ، و انواع محیط های کشت را ساخته و دلائل اصولی و کاربردیِ استفاده از هر کدام از آنها را بداند ، از نمونه های مختلف و از محیط های مختلف ( هوا ، خاک ، سطوح مختلف ) کشت داده ، قارچهای هیالن و تیره ، با تیغه و بدون تیغه و …. را ایزوله نماید ، Teased mount تهیه نموده و تشخیص دهد و لام های مربوطه را به مسئول آزمایشگاه تحویل دهد .
جلسه هفتم: روش های کشت روی لام اسلاید کالچر (slide culture)
از انواع محیط های کشت اسلاید کالچر تهیه نماید و پس از آن آنها را قرائت نموده و نوع قارچ را دقیق شناسائی و گزارش نماید ، لام های مربوطه را به مسئول آزمایشگاه تحویل دهد .
جلسه هشتم: نمونه برداری ها و تشخیص قارچهای سطحی
نمونه های مورد نیاز و روشهای تشخیص آزمایشگاهی مالاسزیا در سر و دربدن ، تریکومیکوز ، پیدرا ی سفید و سیاه ، اتومیکوزیس ، کراتیت ، تینا نیگرا ، اریتراسما ، پیتد کراتولازیس
را بیآموزد و بعضا آنها را انجام دهد.
جلسه نهم: نمونه برداری ها و تشخیص قارچهای جلدی
نمونه ها و روشهای تشخیص آزمایشگاهی انواع درماتوفیت ها ( تینا کاپتیس ، کورپوریس ، مانوم ، فاسیا و … ) ، کشت پوسته ها و مو و ناخن برای انواع درماتوفیت را بیآموزد و بعضا آنها را انجام دهد.
جلسه دهم: نمونه برداری ها و تشخیص قارچهای زیر جلدی
نمونه ها و روشهای تشخیص آزمایشگاهی انواع قارچهای زیر جلدی ( مایستوما ها ، اکتینومیکوزیس ، نوکاردیا ، اسپورتریکس و … ) را فراگرفته ونحوه جمع آوری وآماده سازی وحمل ونقل آنهار ا بیآموزد و بعضا آنها را انجام دهد.
جلسه یازدهم: نمونه برداری ها و تشخیص قارچهای احشائی
نمونه ها و روشهای تشخیص آزمایشگاهی انواع قارچهای احشائی (آسپرژیلوزیس ، کاندیدوز ، موکورمیکوزیس ، پنیسلیوزیس ، کریپتوکوکوس ، پنوموسیتوزیس و … ) را فراگرفته ونحوه جمع آوری وآماده سازی وحمل ونقل آنهار ا بیآموزد و بعضا آنها را انجام دهد.
جلسه دوازدهم: مخمرها و شبه مخمرها
نمونه ها و روشهای تشخیص آزمایشگاهی انواع قارچهای مخمری و شبه مخمری ( کاندیداها ، کریپتوکوکوس ، ساکارومیسس ، ژئوتریکوم ، ترایکوسپورون و … ) را فراگرفته و تست های جرم تیوب ، تشکیل کلامیدیوکونیدی ، تخمیر و جذب قندها ، تهیه لام با مرکب چین را انجام دهد.
جلسه سیزدهم: شکار درماتوفیت ها ، آزمایش سوراخ نمودن مو ، آزمایش دانه برنج
تهیه ی خاک مناسب ، قطعات کوچک مو ( حدود 1 سانتی ) استریل نمودن آنها ، کشت آنها در پلیت و مشاهده آزمایش سوراخ نمودن مو ، آزمایش دانه برنج برای روشهای تشخیص آزمایشگاهی انواع درماتوفیت ها را انجام دهد.
جلسه چهاردهم: نگهداری و ذخیره سازی محیط های کشت
روشهای نگهداری و ذخیره سازی محیط های کشت قارچی شامل آب مقطر ، گلیسرول ، فریز کردن ، لیوفیلیزاسیون ،ر ا بیآموزد و بعضا” انجام دهد.
جلسه پانزدهم: روش تولید اسکوسپور در مخمرها و تبدیل فاز کپکی اسپورتریکس شنکئی
کشت بر روی عصاره مالت بعضی مخمرها مثل ساکارومیسس و… در مرحله جنسی ، رنگ آمیزی های اختصاصی کانیون و مشاهده آسک و آسکوسپور آنها آنهار ا بیآموزد و انجام دهد.
جلسه شانزدهم: آزمون انلاین و عملی
منابع
1. Medical Mycology, Rippon, Latest ed.
2. Medical Mycology. Evans . Latest ed. {منابع معرفی شده توسط وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی}
3. Fungal biology. D.H. Jennings, Latest ed.
4- Fundamentals of diagnostic Mycology,2015
5- Medical Mycology ( Aself – Instructional Text ), Martha E.Kern & Kathleen S.Blevins.
6- روش های تشخیص آزمایشگاهی قارچ شناسی پزشکی ، دکترعلیرضا خسروی ، انتشارات دانشگاه تهران ، آخرین چاپ
7- قارچ شناسی پزشکی جامع ، فریده زینی ، مسعود امامی ، ، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی تهران ، آخرین چاپ
8 – قارچ شناسی پزشکی و تشخیص آزمایشگاهی ، دکتر شهلا شادزی ، آخرین چاپ
9 – قارچ شناسی پزشکی عملی ( درسنامه اصول و روشهای نمونه برداری و تشخیص آزمایشگاهی ) ، گنج بخش ، انتشارات تهران، دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، 1390