اهداف درس
دانشجو با گذراندن این واحد باید قادر باشد اجزاء متشکله مواد غذایی و تغییرات شیمیایی آن ها را بشناسد.
شرح درس:
با توجه به پیشرفت تکنولوژی غذا و تغییرات احتمالی ناشی از انجام فرآیند و نقش عمده ای که مواد غذایی در سلامتی و حیات بشریت دارد، آشنایی هر چه بیشتر این رشته با علم شیمی مواد غذایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
سرفصل های هر جلسه
جلسه اول: اهمیت علم شیمی مواد غذایی
1-اهمیت طرح درس و اهمیت درس شیمی مواد غذایی
2- اهمیت روش های ارزیابی دانشجویان توسط استاد
3- اهمیت نظم، فعالیت کلاسی، کوئیز های کلاسی و امتحانات میان ترم و پایان ترم
جلسه دوم: اهمیت آب در مواد غذایی
1 – مقدار و نقش آب و مقدار موجود آب در ماده غذایی را بداند.
جلسه سوم: انواع آب در مواد غذایی وساختار شیمیایی
1-منابع آب در دسترس مواد غذایی، انواع آب در ساختمان مواد غذایی، ساختار مولکول آب و ویژگیهای منحصر به فرد توضیح داده خواهد شد.
جلسه چهارم: شناخت نقش آب در واکنش های فساد در مواد غذایی اهمیت تکنولوژیکی آب در مواد غذایی
1-فعالیت آبی و روشهای تعیین و اهمیت آب را بداند.
2-آب و میزان آن چه نقشی در فساد مواد غذایی دارد.
3- اهمیت تکنولوژیکی آب را بداند و منحنی جذب و دفع هم دما و نمودار فازی را رسم کند.
جلسه پنجم: ساختار و مشخصات عملکردی پروتئین در غذا
1-اهمیت منابع پروتئینی و ساختار اسیدهای آمینه و همچنین مفاهیم Pka را بداند.
جلسه ششم: انواع ساختمان های پروتئینی
انواع ساختمان های پروتئینی را بداند.
جلسه هفتم: مفاهیم انرژی پایه و اثر آن بر رفتار عناصر تشکیل دهنده مواد غذایی
1-ادامه ساختمان های پروتئینی شرح داده خواهد شد.
2-حداقل انرژی و حداکثر پایداری را در مواد و عناصر مر بوط به مواد غذایی را بداند
جلسه هشتم: تغییرات ساختاری در پروتئین و تاثیر ان بر عملکردهای پروتئین
1-مفاهیم دناتوراسیون و کواگولاسیون و عوامل موثر بر آن ها را شرح دهد.
2-رفتار پروتئین ها در شرایط مختلف مواد غذایی را شرح دهد.
جلسه نهم: واکنش های مهم در پروتئین ها
1-واکنش ها و تغییرات شیمیایی در پروتئین ها را شرح دهد
جلسه دهم: ساختار و عوامل موثر بر پایداری پروتئین های موجود در شیر
1-اهمیت شیر و محصولات آن و اهمیت پروتئین های شیر
2-انواع پروتئین های شیر شامل: کازیین – الفا لاکتو البومین – بتالاکتوگلوبولین
3-ساختار میسل های کازیین و انواع مواد معدنی در شیر
4-نقش عوامل خارجی بر میسل ها و پروتئین های شیر
جلسه یازدهم: پروتئین های گندم و شرایط تشکیل خمیر نان و گلوتن موجود در آن
1-پروتئین های موجود در گندم ( گلیادین و گلوتنین) را بداند
2- تشکیل خمیر نان و پروتئین خمیر نان را بداند.
3-آلرژی های مهم ناشی از مصرف پروتئین های گندم را بداند
4- بیماری سلیاک را بداند
5- مصرف نان سبوس دار و استفاده از مخمر نانوایی
جلسه دوازدهم: پروتئین های سویا و اهمیت هر یک از انواع پروتئین های سویا
1-اهمیت دانه های سویا را بداند
2-پروتئین های سویا و نقش مهم ان در صنعت گوشت را بداند.
3- خواص عملکردی پروتئین های سویا را بداند.
4- اهمیت آنزیم ترانس گلوتامیناز را بداند.
جلسه سیزدهم: ساختار پروتئین های موجود در گوشت و پروتئین های تخم مرغ
1-نحوه تبدیل عضله به گوشت
2-ساختار پروتئین های موجود در گوشت
3-کمبود منابع پروتئینی و مضاران و لزوم جایگزینی گوشت قرمز با پروتئین های دیگر
4-معرفی پروتئین های تخم مرغ و ارزش بیولوژیکی ان
5-اهمیت پروتئین موجود در حبوبات
جلسه چهاردهم: خواص بیولوژیکی، ساختاری و اهمیت تکنولوژیکی روغن ها و چربی ها در موادغذایی
1-تعریف روغن و چربی و اهمیت آن ها در مواد غذایی
2-منابع حیوانی و گیاهی و دریایی موجود
جلسه پانزدهم: خصوصیات مهم لیپید ها را و ارزش بیولوژیکی آن ها
1-خصوصیات فیزیکوشیمیایی و عملکردی روغن ها و چربی ها در غذا
2-ارزش بیولوژیکی لیپید ها در موادغذایی
جلسه شانزدهم: اهمیت چربی ها را در مواد غذایی و ساختار و پروفایل روغن ها و چربی های مختلف
1-واحد ساختاری چربی، اسیدهای چرب
2- چگونگی نامگذاری اسیدهای چرب
3-اسید های چرب اشباع و غیر اشباع
4- منابع مهم چربیهای غذایی براساس محتوی اسید چرب
اسیدهای چرب سیس و ترانس
5-ساختار تری گلسیرید
6-مشخصات نقطه ذوب و پلی مورفیسم در تری گلیسرید
انواع کریستالهای چربی و نقش عملکردی آن در صنعت را بداند
جلسه هفدهم: اکسیداسیون و فساد چربی و روغن
1-فساد اکسیداتیو و هیدرولتیک، اکسیداسیون چربی و انواع آن را بداند.
2-مکانیزیم اتواکسیداسیون چربی و محصولات اکسیداسیون
آنتی اکسیدان و پرواکسیدان را بداند.
جلسه هجدهم: اثر فرایندهای حرارتی بر روغن و مشخصات روغنهای سرخ کردنی
1-اثر فرایند حرارتی بر روغنها
2-روشهای تعیین کیفیت روغن و آزمایشات معمول
جلسه نوزدهم: خصوصیات روغن ها از لحاظ فیزیکی و شیمیایی
1- ترکیبات صابونی شونده و غیر صابونی شونده
2- عددیدی – عدد صابونی – عدد پراکسید
جلسه بیستم: طبقه بندی و ساختار قند و اهمیت کربوهیدرات ها در مواد غذایی
1-طبقه بندی و ساختار قند فرم حلقوی و فرم هاورث
2- ایزومری در قندها
3- موتاروتاسیون و تاثیر آن بر خواص قند از جمله حلالیت
4- قندهای احیاکننده و غیر احیاکننده
جلسه بیست و یکم: منو و دی ساکاریدها و اکسیداسیون قندها
1- دی ساکاریدهای مهم و خواص آنها
2- واکنشهای شیمیایی قندها
3-اکسیداسیون -احیا-قندهای آمینه – گلیکوزیلاسیون –قندهای اسیدی
جلسه بیست و دوم: ساختار و خواص عملکردی پلی ساکاریدهای مهم
1-پلی ساکاریدهای مهم نشاسته-گلیکوژن وسلولز ساختار و خواص عملکردی آنها در صنعت
2- رتروگراداسیون و نقش آن در صنعت
3- دکستروز اکی والان و تهیه شربت گلوکز و اهمیت آن در صنعت
4- طبقه بندی صمغها ی خوراکی – خواص افزایش ویسکوزیته و تشکیل ژل و امولسیون
جلسه بیست و سوم: شرایط تشکیل واکنش میلارد و عوامل موثر بر آن
1-تببین واکنش میلارد و نقش پروتئین و قند احیاکننده
2- عوامل موثر بر فراورده های واکنش از جمله نوع برهمکنشگرها- دما محیط اسیدی
3- مکانیزیم واکنش ها در شرایط فوق
4- واکنش استرکر
5- تشکیل ملانوئیدین
جلسه بیست و چهارم: ویتامین ها و طبقه بندی و ارزش بیولوژیکی ان ها
1-مروری بر ویتامین های مورد نیاز بدن و عوارض کمبود آنها
2-نقش کوفاکتوری و انتی اکسیدانی برخی ویتامین های مهم
3-ویتامین های محلول در چربی –D, E,K
4-ویتامین های محلول در اب گروه B
جلسه بیست و پنجم: معرفی کدکس و موسسات بین المللی و استاندارد
1-معرفی کدکس و موسسات بین المللی و استاندارد
2- افزودنیهای غذایی معمول و معرفی مختصر
3- محدوده مصرف افزودنیها چگونه تعیین می شود
4- ریسک آنالیز و و اجزا آن چیست
منابع
• شیمی مواد غذایی تالیف دکتر حسن فاطمی
• شیمی مواد غذایی دمان ترجمه بابک قنبری
• Food chemistry, H. D. Belitz. W. Grosch,
• Food chemistry, O.R. Fennema